DE MAAN
De beweging van de maan rond de aarde:
De maan is de natuurlijke satelliet van de aarde. De Maan is rond, al lijkt
het alsof ze steeds van vorm verandert. De Maan geeft zelf geen licht, maar
weerkaatst het licht van de Zon. Doordat de Maan continu onderweg is, verandert
zij steeds van plaats ten opzichte van de Zon en van de Aarde. Het deel van de
Maan, dat het Zonlicht opvangt en spiegelt, kunnen we zien. Eerst is dat het
rechter deel van de Maan, dan de hele Maan en vervolgens het linkerdeel van de Maan.
Maan feiten:
De maan is 80 keer kleiner dan de aarde.
Gemiddelde afstand tot de Aarde: 384.404 km
Diameter: 3.476 km
Oppervlakte temperatuur: +204°C tot -205°C
Omlooptijd: 27,322 dagen (29,531 dag
fase cyclus)
Aantrekkende zwaartekracht Aarde-Maan: 1,98 x 1020 N (2,23 x 1016 ton)
straal : 1738 km (meer dan 3,5 keer kleiner)
gemiddelde afstand aarde – maan : 384.000 km
Doordat de Maan
continu onderweg is, verandert zij steeds van plaats ten opzichte van de Zon en
van de Aarde. Het deel van de Maan, dat het Zonlicht opvangt en spiegelt,
kunnen we zien. Eerst is dat het rechter deel van de Maan, dan de hele Maan en vervolgens
het linkerdeel van de Maan. Deze cyclus van de Maan noemen we de
schijngestalten van de Maan of de Maanfasen.
De Maan is de onafscheidelijke reisgenoot van de Aarde. Eén maancyclus
duurt ruim 29 dagen; dit is de tijd die de Maan nodig heeft om één ronde om de
Aarde af te legggen.
Tijdens haar reis om de Aarde, maakt de Maan nog een kleine draaiende
beweging, dat altijd dezelfde kant van de Maan naar de Aarde gekeerd blijft. We
zien dus altijd hetzelfde 'gezicht' van de Maan.
Door haar geringe massa is haar aantrekkingskracht onvoldoende om
gasmoleculen vast te houden, zodat de maan geen atmosfeer van betekenis heeft.
Zonder atmosfeer is elke vorm van leven zoals wij het kennen onmogelijk. Het
maanoppervlak is oneffen en vertoont vele reliëfvormen. Wat wij als donkere
vlekken zien, de zgn. zeeën, zijn lager gelegen zones die minder zonlicht
weerkaatsen. De maanvluchten, de maanwandelingen en de meegebrachte gesteentes
hebben onze kennis van de maan sterk verruimd.
De eigen bewegingen van de maan
De maan voert gelijktijdig twee bewegingen uit :
een aswenteling in tegenwijzerzin in 27 dagen, 7 uur en 44 minuten
een omwenteling om de aarde, ook in tegenwijzerzin en in 27 dagen, 7 uur en
44 minuten.
Dagelijkse schijnbare beweging om de aarde
Door de aardrotatie zien we de maan dagelijks van oost, over zuid naar west
om de aarde wentelen. De aarde doet er 50 minuten extra over om weer in
dezelfde positie te kunnen komen ten opzichte van de maan. Dus zullen
maansopgang, culminatie en ondergang dagelijks gemiddeld ongeveer 50 minuten
later plaatshebben.
Een volledige cyclus van de schijngestalten duurt 29,531 dagen. Die
schijngestalten volgen uit de veranderende onderlinge stand van aarde, maan en
zon.
Baan en rotatie
Afstand: Doordat de Maan een
elliptische baan om de Aarde aflegt, varieert de afstand tussen Maan en Aarde.
Het punt waar de Maan het verst van de Aarde afstaat (heet apogeum) (afstand
Maan-Aarde 405 500 km) en het punt waar de Maan het dichtst bij de Aarde staat
heet perigeum (afstand 363 345 km). Het gemiddelde is 384 450 km. Indien het
volle maan is tijdens het (perigeum) (zoals op 23 juni 2013) wordt dit ook wel
supermaan genoemd. In de loop van de tijd is de afstand tussen de maan en de
aarde steeds groter geworden. Momenteel is de jaarlijkse toename vier
centimeter per jaar.
De verschillende schijngestalten van de
Maan:
De grens tussen het verlichte en het onverlichte deel van de Maan wordt
terminator genoemd. Voor een waarnemer die zich op de Maan op de terminator zou
bevinden, staat de Zon op de horizon en gaat onder of komt op. De terminator
beweegt zich langzaam over het maanoppervlak. De terminator heeft een
onregelmatig verloop vanwege het bergachtige maanoppervlak. De schaduwen van
bijvoorbeeld heuvels en bergen zijn er lang, met als gevolg dat details van het
maanoppervlak daar vanaf de aarde goed zichtbaar zijn; een gegeven waar de
maanwaarnemers en maanfotografen onder de amateursterrenkundigen dankbaar
gebruik van maken.
De Maan vertoont schijngestalten doordat gewoonlijk slechts een gedeelte
van het vanaf de aarde zichtbare maanoppervlak door de Zon wordt verlicht. Deze
cyclus van de maan is sinds mensenheugenis gebruikt als middel om de tijdmeting
aan te relateren.
nieuwe maan
wassende maan
volle maan
afnemende maan of krimpende maan
opnieuw nieuwe maan
Maanfasen:
Nieuwe maan
Bij het samenvallen van de aarde - maan - zon is het belichte
maanoppervlak naar de zon gekeerd, dus van de aarde weg. Van op aarde kunnen we
de maan maar zeer zwak waarnemen door onrechtstreekse belichting met licht dat
door de aarde weerkaatst werd. Dit is nieuwe maan.
Volle maan
Bij oppositie of stand maan - aarde - zon is het belichte deel van de maan
naar de aarde gekeerd. De maan verschijnt bij zonsondergang boven de horizon en
blijft tot bij haar ondergang bij zonsopkomst als een volledig belichte cirkel
zichtbaar: volle maan.
In de tussenliggende standen is de richting aarde-maan loodrecht op de
richting aarde-zon. Van de belichte maan is slechts de helft van op de aarde
als een halve cirkel zichtbaar. Bij eerste kwartier is de bolle zijde naar
rechts gekeerd, bij laatste kwartier naar links. Bij eerste kwartier schijnt de
maan in het eerste deel van de nacht, bij laatste kwartier tijdens het tweede
deel van de nacht.
Libraties
Ook zijn de effecten van libratie (schommelingen) te zien en van de
wisselende afstand van de Maan tot de Aarde.
De zichtbare kant van de Maan is 59% van het maanoppervlak, we zien dus
vanaf de Aarde meer dan de helft van de Maan. Dat komt door libraties, waarvan
er verschillende zijn.
Maandelijkse verticale libratie
De rotatieas van de Maan is niet helemaal loodrecht op het baanvlak maar
maakt een hoek van 6,687° met de normaal. Anders gezegd, het equatorvlak
van de Maan maakt een hoek van 6,687° met het baanvlak. Gezien vanaf de Maan
staat de Aarde daarom soms ten noorden en soms ten zuiden van de evenaar van de
Maan. Vanaf de Aarde is daardoor beurtelings iets meer van de noordpool van de
maan of iets meer van de zuidpool van de maan te zien, en ziet men een beetje over
de polen van de Maan heen. Dit is de verticale libratie of het jaknikken van de
Maan.
Maandelijkse horizontale libratie
De baan van de Maan is een ellips en de rotatie is eenparig. Daardoor
beweegt de Maan, gezien vanaf de Aarde, ook een beetje heen en weer en zien we
soms wat meer aan de oostkant en soms aan de westkant. Dit is het neeschudden
van de Maan.
Dagelijkse libratie
Vanaf verschillende punten op Aarde zien we de Maan uit een andere hoek.
Dat betekent dat een waarnemer in de loop van de nacht, terwijl de Aarde
draait, eerst tegen de westkant en later tegen de oostkant van de Maan kijkt.
Gesynchroniseerde rotatie
De Aarde veroorzaakt ook getijdenwerking op de Maan. Door de ruim 80 keer
zo grote massa van de aarde is het effect op de maan veel groter dan omgekeerd.
De draaisnelheid van de Maan is hierdoor al zo sterk afgenomen dat ze ten
opzichte van de aarde niet meer om haar as draait. Een volledige rotatie om
haar eigen as duurt dus precies even lang als een complete omwenteling om de
Aarde, een bij meer manen voorkomend fenomeen dat synchrone rotatie wordt
genoemd. Praktisch betekent dit dat de Maan steeds met dezelfde kant naar de
Aarde gekeerd is. Daarom spreekt men van de voorkant, het vanaf de Aarde
zichtbare deel van het maanoppervlak, en de achterkant, het onzichtbare deel
van de Maan. Voordat de Russische ruimtesonde Loena 3 in 1959 een kijkje aan de
achterkant had genomen, was dan ook nog niet bekend hoe de achterkant van de
Maan er uitzag.
Elders in het heelal wordt synchrone rotatie ook aangetroffen, bijvoorbeeld
(wederzijds) tussen Pluto en zijn maan Charon. In theorie zou ook de Aarde zich
uiteindelijk voortdurend met dezelfde zijde naar de Maan keren. De duur van dit
proces is naar schatting echter ongeveer 50 miljard jaar, en tegen die tijd zal
volgens de huidige inzichten de Aarde al lang door de Zon verzwolgen zijn.
Blauwe maan
Als er een dertiende keer in een jaar dus twee keer in dezelfde maand een
volle maan optreedt, wordt de tweede volle maan een blauwe maan genoemd. Een in
de 2 of 3 jaar is er een blauwe maan. Eens in de 20 jaar kent het jaar 2 blauwe
manen, dus twee maanden waarin het twee keer volle maan is (We kennen maanden
van 30 of 31 dagen en februari heeft 28 dagen. De maan doet er 29,5 dag over om
weer vol te worden.)
Overigens was dit tot 1700 heel anders. Tot dat jaar waren knappe koppen
voortdurend bezig om de tijdsrekening in harmonie te brengen met de maancyclus.
Overigens is nog steeds eens in de 4 jaar een schrikkeldag nodig om dat in
evenwicht te houden.
Ongeveer om de twintig jaar zijn er twee blauwe manen in een jaar. Die
vallen dan in de maanden januari en maart, wanneer februari geen volle maan
heeft. Voor het laatst gebeurde dit in 1999. In 2018 zal dit opnieuw het geval
zijn.
In principe heeft ieder seizoen drie volle manen. Als er in een seizoen
vier volle manen vallen, dan is de naam voor de laatste van de vier al vergeven
en wordt de derde volle maan aangeduid als blauwe maan. Deze blauwe manen
vallen altijd rond de 21e van de maand februari, mei, augustus of november, en
zijn dus heel andere dan de tweede volle maan in één kalendermaand.
Blauwe maan is niet echt blauw
Een blauwe maan is dus niet iets bijzonders, maar gewoon het gevolg van een
aantal zaken die we hebben afgesproken over tijd en de stand van de maan en de
sterren. Als onze maanden 60 dagen hadden, waren er elke maand zomaar 2 blauwe
manen. In oude culturen waar de tijd heel anders is verdeeld, bestaat het
begrip blauwe maan dan ook helemaal niet. Mensen die op oudejaarsavond 2009 voortdurend
naar de hemel hebben staan kijken omdat ze op zoek waren naar die blauwe maan
hebben dat ook vergeefs gedaan. De maan is dus niet echt blauw, maar heeft
dezelfde kleur als altijd.
Waar komt de naam blauwe maan vandaan?
Waar de naam blauwe maan vandaan komt is en blijft raadselachtig. Er is een
hypothese dat Schotse sterrenkundigen in de jaren vijftig van de vorige eeuw
een tweede volle maan hebben gezien die wel blauw was. De andere kleur zou zijn
gekomen door bosbranden in Noord-Amerika die de atmosfeer hadden vervuild. Een
andere verklaring zegt dat astronomen in de zestiende eeuw de tweede Maan al
hadden ontdekt en dat de naam 'Valse Maan' of 'Belewe Moon' noemden. Belewe
(betrayed) Moon werd Blue Moon, Blauwe Maan.
Once in a blue moon
In het Engels is een gezegde dat luidt: “Once in a blue moon”. Dit betekent
zelden of heel af en toe. Wellicht heeft deze uitspraak ook te maken met de
blauwe maan. Of de Nederlandse blauwe maandag ook banden heeft met de blauwe
maan is twijfelachtig. Dit betekent namelijk meer dat iemand ergens maar heel
kort bij is. Blauwe maan duurt ook maar kort, maar de blauwe maandag duidt toch
vaak meer op het gedrag van iemand dan op de periode zelf.
Meer blauwe manen tijdens de jaarwisseling
Dat de blauwe maan tijdens de jaarwisseling van 2009 op 2010 heeft
plaatsgevonden is vrij bijzonder. Sterrenkundigen hebben uitgerekend dat dit
pas weer in 2028 het geval zal zijn.
Wanneer is er weer een blauwe maan?
In juli 2015
Oppervlak
Inslagkraters
Het grootste deel van het maanoppervlak is bedekt met inslagkraters. De
meeste hiervan zijn gelegen in de zogenaamde hooglanden van de Maan. Deze
kraters stammen uit de tijd van het grote oerbombardement, waarin restanten van
het ontstaan van het Zonnestelsel op de planeten en hun manen terecht kwamen.
Slechts een minderheid van de kraters, zoals Copernicus en Tycho, is van
recentere datum. Het ontbreken van een atmosfeer op de Maan laat toe dat de
kraters na 4 miljard jaar er meestal nog 'vers' uitzien.
Vulkanisme
Enkele grotere (en vooral diepere) inslagstructuren zijn later tijdens een
van de vulkanische perioden van de Maan opgevuld geraakt, waardoor de donkere
maria (enkelvoud: mare) ontstonden. Dit zijn dus in feite enorme vulkanische
vlakten en geen zeeën zoals men vroeger dacht. Men treft vulkanische en
tektonische vormen als flows, rillen en mareruggen aan.
Water
De NASA maakte op 13 november 2009 bekend dat de satelliet LCROSS water op
de Maan ontdekt heeft. Door de geplande neerstorting van LCROSS op het
maanoppervlak kwam een hele stofwolk vrij. Deze werd nauwkeurig geanalyseerd en
er bleek meer dan 100 liter water (ijs) in te zitten. Men schat de hoeveelheid
water op de maan op ongeveer 1 liter per kubieke meter maangrond en -stof.
Ontstaan
De gangbare theorie is dat de Maan is ontstaan doordat de Aarde botste met
Theia, een planeet van ongeveer de grootte van Mars. De impact zou dusdanige
energie hebben opgewekt, dat door de hitte zowel de Aarde als deze planeet
bijna onmiddellijk in gesmolten toestand overgingen. Theia zou hierbij volledig
vernietigd zijn en versmolten met de aardmaterie, waarvan een dikke brok
vloeibare lava door de kinetische energie zou weggeslingerd zijn te midden van
een spiraalstaart van dergelijke vloeibare massa (mogelijk is dit de oorsprong
van de planetoïdengordel voorbij Mars). Die enorme brok vloeibare materie trok
samen als een gigantische druppel, die nog meer van de omringende spiraalmassa
tot zich nam en geleidelijk stolde tot de vorm van de Maan. Deze theorie vindt
bevestiging in de samenstelling van de gesteenten op de Maan, die ongeveer
dezelfde is als die van de aardkorst. Volgens nader onderzoek aan isotopen in
maangesteenten gebeurde dit 4,527 miljard jaar geleden, dus slechts dertig tot
vijftig miljoen jaar na het ontstaan van het Zonnestelsel, en nog lang voor er
oceanen waren op Aarde. Men beschikt over maangesteenten door de bemande
Amerikaanse Apollo 11, 12, 14, 15, 16 en 17; door de onbemande Russische Loena
16, 20 en 24, en door van de Maan afkomstige meteorieten die gevonden zijn op
Antarctica.
Maansverduistering
Een maansverduistering doet zich voor wanneer de zon, de aarde en de maan
op één lijn staan (met de aarde in het midden). Normaal weerkaatst de maan het
licht van de zon naar de aarde, maar tijdens een maansverduistering staat de
aarde in de weg en ontvangt de maan geen zonlicht: de maan bevindt zich in de
schaduw van de aarde en wordt dus donker.
Tijdens een maansverduistering wordt de maan nooit helemaal donker. Via de
aardatmosfeer bereikt er nog wat indirect zonlicht de maan. Dit zonlicht
straalt door de aardatmosfeer en heeft dus een rode kleur, net als de zon en de
maan als ze laag aan de horizon staan. Hierdoor ziet de maan tijdens een
maansverduistering wat roodachtig. Echter is dit alleen tijdens een totale maansverduistering
waar te nemen, doordat bij een gedeeltelijke maansverduistering het verlichte
deel van de maan de hemel nog te veel verlicht.
Maansverduisteringen doen zich alleen voor tijdens volle maan, wanneer de
maan tegenover de zon staat. Er doet zich echter niet tijdens elke volle maan
een verduistering voor, doordat de baan van de maan ongeveer 5,1° helt ten
opzichte van de ecliptica (het vlak waarin de aarde rond de zon draait).
In tegenstelling tot zonsverduisteringen, die in een klein gebied van de
aarde te zien zijn, zijn maansverduisteringen waarneembaar vanaf elke plek
waarvan men de maan kan waarnemen. Dit is op aarde, bij volle maan, dus vrijwel
overal waar het nacht is. De verduistering vindt immers plaats op de maan zelf,
die geen direct zonlicht ontvangt.
Tijdens een maansverduistering op aarde doet zich op de maan een
zonsverduistering voor: de aarde staat voor de zon. Dit verschijnsel is nog
nooit door mensen waargenomen. Maar men neemt aan dat tijdens de verduistering
de zwarte schijf van de aarde zichtbaar is omringd door een felle oranjerode
cirkel, doordat men het licht ziet dat door de aardatmosfeer afgebogen wordt.
Toekomstige maansverduisteringen
Tussen 2001 en 2050 vinden 116 maansverduisteringen plaats (gemiddeld 2,32
per jaar), voor bijna de helft van deze eclipsen is ten minste het maximum in
de Benelux zichtbaar.
Alle maansverduisteringen tussen 2013 en 2017, en hun zichtbaarheid in de
Benelux
Maximum Type Grootte:
Zichtbaarheid in Nederland en België
Datum Tijd
25 april 2013 22:08
Gedeeltelijk 0,021 Begin onzichtbaar
25 mei 2013 06:10
Bijschaduw 0,039 Onzichtbaar
19 oktober 2013 01:50
Bijschaduw 0,792 Zichtbaar
15 april 2014 09:46
Totaal 1,297 Onzichtbaar
8 oktober 2014 12:55
Totaal 1,172 Onzichtbaar
4 april 2015 14:00
Totaal 1,004 Onzichtbaar
28 september 2015 04:47
Totaal 1,281 Zichtbaar
23 maart 2016 12:47
Bijschaduw 0,800 Onzichtbaar
18 augustus 2016 11:43
Bijschaduw 0,017 Onzichtbaar
16 september 2016 20:54
Bijschaduw 0,932 Begin onzichtbaar
11 februari 2017 01:44
Bijschaduw 1,015 Zichtbaar
7 augustus 2017 20:21
Gedeeltelijk 0,252 Alleen einde zichtbaar
Totale maansverduistering op 28 september 2015
De totale maansverduistering van 28 september 2015 is de eerste totale
maaneclips sinds 2011 die goed zichtbaar is in de Benelux, en de eerste sinds
2008 die er volledig zichtbaar zal zijn (bij helder weer). De totaliteit duurt
bijna 73 minuten.
Tekening: Totale maansverduistering. Z=zon, A=aarde, M=maan. De maan
bevindt zich hier in de kernschaduw (zwart)
De zonsverduistering
Een zonsverduistering is een voor mensen op aarde direct waarneembaar
astronomisch fenomeen, waarbij het in feite niet de zon, maar een gedeelte van
de aarde is dat verduisterd wordt. Een waarnemer ziet dat de zon bedekt wordt
door de maan en dat een donker gebied met grote snelheid (de resultante van de
baansnelheid van de maan en de draaiing van de aarde) op hem af komt. Als dat
gebied (de kernschaduw) hem bereikt heeft, is de totale zonsverduistering
begonnen.
Voor astronomen biedt een totale zonsverduistering een unieke kans om de
corona, de lichtkrans om de zon te bestuderen. Deze bevat bijvoorbeeld vaak
zichtbare zonnevlammen.
Een volledige zonsverduistering kan op dezelfde plaats op aarde hoogstens 7
minuten duren. Niet bij iedere samenvallen zal een verduistering optreden. De
betrokken hemellichamen moeten ook op één rechte in de ruimte liggen. Omdat de
baan van de maan een hoek maakt van 5° met de aardbaan, kan een verduistering
maar optreden als de maan in de snijlijn van beide vlakken komt en als ook aan
de andere voorwaarden voldaan wordt.
De getijden
Aan de kust vertoont de hoogte van het zeeniveau ten opzichte van een vast
punt regelmatige schommelingen: de getijden. Het gemiddelde tijverschil
bedraagt in Oostende 3,92 m. Een volledig getij duurt 12 h 25 min of twee
getijden in 24 h 50 min wat overeenkomt met de duur van een schijnbare beweging
van de maan om de aarde.
Getijden onder invloed van de maan
Ontstaan van een getij
De getijdenwerking vervormt de aarde, wat wrijving veroorzaakt en er
daarmee voor zorgt dat de draaisnelheid van de Aarde langzaam afneemt; per eeuw
neemt de gemiddelde daglengte met ruim 1,5 milliseconde toe. Om deze reden is
in 1972 de schrikkelseconde ingevoerd. Zonder de getijdenwerking zou de Aarde
op dit moment sneller om haar as gedraaid hebben.
Getijden
De zwaartekracht van de aarde houdt de maan in haar baan, en deze is zo
krachtig dat er een stalen kabel van 850 km doorsnee nodig is om zonder te
breken te voorzien in een gelijkwaardige bindende kracht. De maan oefent
eenzelfde kracht uit op de aarde. De kracht op het deel van de aarde wat dicht bij
de maan staat is hoger dan verder af. Daar vormt zich dus een soort
‘waterbult’, hoogtij (vloed). De andere kant van de aarde ondervindt minder
aantrekkingskracht, en het water stroomt dus weg van het centrum van de aarde
en van de maan en vormt daar dan hoogtij. Daartussenin moet het water laag
staan (eb) zie figuur onderaan. Tijdens een baan om de aarde in ongeveer iedere
25 uur, is er twee maal eb en twee maal vloed.
Hoewel de massa van de maan veel kleiner is dan die van de zon, is haar
getijdenkracht op de aarde toch groter, omdat ze zich veel dichter bij onze
planeet staat.
Getijden zijn vitaal voor het leven op aarde. Getijden houden de kusten
schoon, en helpen de zeestroming op gang te houden, waardoor er altijd stroming
in de zeeën is. Zo blijven de zeevaart routes open en worden afvalstromen
verdund. Op sommige plaatsen wordt een deel van de enorme getijdenenergie
gewonnen voor de productie van elektriciteit.
Isaac Newton was degene die in de 17e eeuw met de verklaring over eb en
vloed aan kwam zetten, doormiddel van zijn bedachte evenwichtsgetij, die we in
eerste instantie nog steeds gebruiken om eb en vloed uit te leggen. Het
evenwichtsgetij ontstaat als we aannemen dat de aarde geheel is bedekt met
stilstaand water en de maan het enige hemellichaam is dat aantrekkingskracht
uitoefent op de aarde. Volgens de wet van Newton is er een wederzijdse
aantrekkingskracht tussen de aarde en de maan, wat er voor zorgt dat de maan in
een ellipsvormige baan om de aarde beweegt en voor de vervorming van het
waterverschil zorgt.
Door de aantrekkingskracht van de maan, vormt het water aan de maankant van
de aarde een bult, aan de andere kant ontstaat er nog zo’n bult. Hierdoor heb
je, als de aarde een maal ronddraait per etmaal twee keer hoogwater en na hoogwater
(vloed) krijgen we natuurlijk weer laagwater (eb) dus hebben we ook twee keer
laagwater per etmaal! Als je op een onbewolkte nacht (of dag, maar dan kun je
de maan niet zien) op het strand gaat staan en naar de maan kijkt en hij staat
op zijn hoogste punt dan is het als het goed is hoogwater.
De waterbult aan de ene kant van de aarde is makkelijk te verklaren, omdat
daar de maan aantrekkingskracht uitoefent op de aarde, en zo het water een
beetje naar de maan wordt toegetrokken, maar hoe zit het aan de andere kant van
de aarde waar het ook op dat moment een waterbult ontstaat?
De maan en de aarde draaien samen om een punt, doordat de maan en de aarde
niet even zwaar zijn draaien ze niet samen om dat punt. De aarde is zelfs
zoveel zwaarder dan de maan, dat het draaipunt zich in de aarde bevindt.
Doordat de maan en de aarde samen om dit gemeenschappelijke punt bewegen
verplaatst de aarde zich een klein beetje. Het punt op de aarde dat het verst
van de maan verwijderd is rond het gemeenschappelijke draaipunt, heeft de
grootste snelheid, waardoor het water op aarde op die plek met de grootste
kracht naar buiten wordt geslingerd, ook wel centrifugale kracht genoemd.
Hierdoor hebben we per etmaal dus twee keer hoog water, afgewisseld door
twee keer laagwater en spreken we van een:
Dubbeldaags getij
Als je elke dag op het zelfde tijdstip op de zelfde plaats staat op het
strand, zal het opvallen dat elke dag eb en vloed ongeveer 50 minuten later
komt, dit komt door de wijze waarop de aarde, de maan en de zon zich bewegen.
De maan draai in een maand in een ellipsvormige baan om de aarde, na 27,32
dagen heeft de maan, gezien vanuit een ver punt in het heelal haar omloop
voltooid. Deze omloop wordt de tropische maansmaand genoemd.
De aarde draait in de zelfde richting als de maan, maar na een dag, is de
maan 13° opgeschoven, ten opzichte van het punt op de aarde waar het de vorige
dag rond dat tijdstip hoogwater was. De aarde doet er dik 50 minuten over om
dit in te halen en er voor te zorgen dat het op dat punt weer
De aarde draait, vanuit een ver punt geobserveerd, in 23 uur en 56minuten
om haar as. Na deze omwenteling bevindt de maan zich niet in dezelfde positie
ten opzichte van het uitgangspunt op de aarde. De maan loopt voor op de aarde.
Per dag is de maan ongeveer 13 graden verder gedraaid, want hij doet 27,32 dag
over 360 graden. Over die 360 graden doet de aarde 23 uur en 56 minuten, de
aarde draait dus met ongeveer 15 graden per uur om haar as. De aarde moet dus
een dikke 50 minuten doordraaien om in dezelfde positie ten opzichte van de
maan te belanden. Pas na 24 uur en 50 minuten is die uitgangspositie weer
bereikt. Dit wordt maansdag genoemd.
Aangezien we uitgaan van een dag die 24 uur duurt, wordt het tijdstip van
hoogwater elke dag gemiddeld 50 minuten later. Elk hoogwater is dus ongeveer 12
uur en 25 minuten later dan het vorige. Het getij dat door de maan wordt
veroorzaakt, noemt men het maansgetij.
De maan is niet het enige hemellichaam dat kracht uitoefent op de aarde,
ook de zon oefent kracht uit op de aarde, alleen is dat veel minder. De zon is
wel 27 miljoen keer zwaarder, maar de zon staat wel 389 keer zover weg van de
aarde, daardoor in de aantrekkingskracht minder, dan die van de maan. De aarde
draai in precies 23 uur en 56 minuten een keer om haar as, ze moet dan dus nog
4 minuten doordraaien om weer op dezelfde positie te komen als de vorige dag,
de afstand die de aarde opschuift ten opzichte van de zon is ongeveer 1° per
dag. Een complete baan van 360 graden van de aarde om de zon wordt in 365,25
dagen voltooid, dit wordt het tropisch jaar genoemd. Een middelbare zonne dag
is een dag van 24 uur, zoals wij die gebruiken en niet die van 23 uur en 56
minuten.
In 1953 werd Nederland geteisterd door een watersnoodramp, door de
combinatie van stormvloed en een springvloed konden de dijken het water niet
meer tegen houden. Met springvloed is het verschil in getij extra groot, dit
wordt veroorzaakt, omdat de zon en de maan in elkaars verlengde staan en zij
hun krachten dus samenbundelen, waardoor er met extra kracht aan het water
trekken, waardoor hoogwater extra hoog wordt en laagwater extra laag.
Doodtij zit daar precies tussen in. Als de zon en de maan elkaar juist
tegen werken hebben we doodtij. Dit komt doordat de zon als het ware haaks op de
maan staat en de maan kracht uitoefent op de aarde en de zon daar tegenwerkende
kracht aan toevoegt. Als zij een hoek van 900 vormen, heffen hun
zwaartekrachten elkaar deels op, wat doodtij tot gevolg heeft
(Tekening)
De eerste aarde is het maansgetij, de tweede aarde is met springvloed en
het derde plaatje als de zon en de maan tegenwerkende krachten uitoefenen op de
aarde: springvloed)
Springtij komt twee keer per maansmaand voor (29,53 dagen), bij volle en
bij nieuwe maan. Doodtij komt meestal ongeveer 7 dagen daarna, als we een
maankwartier verder zijn dus het eerste of het laatste kwartier van de maan.
(Tekening)
De zon en de maan staan niet altijd precies in elkaars verlengde met volle
en met nieuwe maan, omdat we anders heel vaak per jaar een zonverduistering
zouden hebben of een maansverduistering!!!!!!!! Het zonsgetij, met een periode
van 12 uur, haalt het maansgetij, met een periode van 12uur en 25 minuten
voortdurend in. Dit zorgt ervoor dat tussen springtij en doodtij het zonsgetij
een vervroegd effect heeft op het getij en juist tussen dood en springtij en
vertragend
Tot nu toe zijn we uitgegaan van het evenwichtsgetij van Isaac Newton, maar
hij ging uit van dat de aarde geheel bedekt was met water, maar dat is in het
echt natuurlijk niet zo! Continenten, eilandjes en verschillende dieptes in de
zeebodem zorgen ervoor dat over de hele wereld behalve tussen 55° en 65°
zuiderbreedte, want daar is een strook water dat niet wordt onderbroken door
land, het evenwichtsgetij niet op gaat. Gelukkig zijn de liggingen van
continenten en stukken land heel stabiel en kunnen we zo toch enigszins een
regelmaat in het getij onderscheiden en voorspellingen geven. Dit wordt het
astronomische getij genoemd.
Doordat we veel land hebben op de aarde hebben we ook veel
verbindingskanalen/vervoerskanalen en tig slootjes en meertjes, maar in
slootjes, meertjes en kanalen kennen we geen eb en vloed, tenzij het kanaal in
open verbinding ligt met de zee dan kan er aan het begin nog wel eens eb en
vloed optreden, maar verder landinwaarts kan de getijgolf niet goed zijn weg
meer volgen en is er dus geen eb en vloed meer. De verschillende waterstanden
in kanalen wordt namelijk veroorzaakt door overvloed aan regen, smelt water of
dat er teveel erosie terecht is gekomen in het kanaal, of door verschillende
hoogtelichtingen dat gelijk wordt getrokken door sluizen.
Hoe lang is de maan zich al aan het verwijderen van de aarde?
Wrijving veroorzaakt door de getijden vertraagt de draaiing van de aarde,
waardoor de lengte van de dag per eeuw 0.002 seconde toeneemt. Dit betekent dat
de aarde hoek moment verliest. De Wet van behoud van hoekmoment stelt dat het
hoekmoment dat de aarde verliest moet worden gewonnen door de maan. Daarom
verwijdert de maan zich jaarlijks ca. 4 cm van de aarde, en deze verwijdering
zou in het verleden groter geweest zijn. De maan had nooit dichterbij de aarde
kunnen staan dan 18.400 km, het punt dat bekend staat als de Roche grens. De
getijdenkrachten van de aarde (d.w.z. het resultaat van verschillende zwaartekracht
effecten op verschillende delen van de maan) zouden dan de maan in stukken
hebben gebroken. Zelfs als de maan zijn verwijdering van de aarde zou zijn
begonnen in contact met de aarde, zou het slechts 1,37 miljard jaar hebben
genomen om haar huidige positie te bereiken. [8] NB: dit is de maximaal
mogelijke leeftijd van de maan, veel te jong voor evolutie (en veel jonger dan
de radiometrische datering aan de hand van maangesteente) – niet de werkelijke
leeftijd.
Het getijdenverschil wordt mee beïnvloed door de aantrekkingskracht van de
zon. Bij volle en nieuwe maan wordt de aantrekkingskracht van de maan
versterkt, zodat springtij voorkomt. Bij eerste en laatste kwartier werken
beide aantrekkingskrachten elkaar tegen, zodat een doodtij ontstaat.
A. Situatie bij springtij
B. Situatie bij doodtij
Daar waar de maan over de aarde trekt is er hoogtij omdat de
aantrekkingskracht daar het grootst is. Aan de tegenoverliggende meridiaan, die
180° verder ligt, is het eveneens hoogtij omdat daar de aantrekkingskracht het
kleinst is en het water 'achterblijft'. Het hoogtij aan deze kant komt minder
hoog dan aan de kant waar de maan staat.
Zes uur later is dezelfde plaats op aarde 90° gedraaid en krijgt die plaats
laagtij, omdat het water daar weggetrokken wordt naar de twee plaatsen waar er
hoogtij is.
Belang van de getijden voor mens en economie
De getijdencentrale van de Rance in Bretagne
Havens zoals Antwerpen, die wat dieper landinwaarts liggen hebben twee
nadelen door de getijden.
Grote schepen kunnen alleen bij hoogwater binnenvaren.
In de riviermonding wordt het afstromende water geremd door de
tegenovergestelde kracht van de vloedgolven. Daardoor bezinkt het puin dat door
de rivier meegebracht wordt. Er moet voortdurend gebaggerd worden om de
riviermonding bevaarbaar te houden.
Vooral bij springtij is er kans dat lagergelegen kuststreken (polders)
tijdens een krachtige storm overstromen. De storm van februari 1953 in Zeeland
is er een voorbeeld van.
Getijden kunnen ook als energiebron gebruikt worden. Op de Rance in
Bretagne hebben de Fransen een eerste getijdecentrale gebouwd. Zij benutten
hier het getijdeverschil van 13 m tussen eb en vloed om via turbines
elektriciteit te produceren
De effecten van de maanfasen op het leven
Elke Maanfase is van grote invloed op al het leven op Aarde:
Nieuwe Maan : een zeer krachtig moment, een nieuw begin van groei
Wassende Maan : een periode van opnemen, groeien, inademen, krachten
opbouwen om met
Volle Maan op het hoogtepunt te zijn, vol van kracht en energie.
Daarna volgt de Afnemende Maan, periode van activiteiten afmaken,
uitspoelen, uitademen, loslaten, opruimen, schoonmaken en tot rust komen.
Donkere Maan is een moment van stilte, alles wat losgelaten is wordt nu
verwerkt (en dit kan verwarring veroorzaken!)
De Maan 'trekt' als het ware aan het water op Aarde. Het meest zichtbaar is
dit in de zeeën en oceanen met Eb en Vloed. Tijdens Volle Maan en Nieuwe Maan
is deze kracht het allersterkst, het water loopt dan hoger op dan anders. Dit
noemen we Springvloed. Al het water op Aarde volgt, zonder uitzondering, het
ritme van de Maan. Mensen, dieren en planten bestaan voor een groot deel uit
water en ontkomen niet aan deze enorme krachten.
Nieuwe Maan
Nieuwe Maan staat voor een nieuw begin en is een zeer krachtig moment, hét
moment om plannen te maken of om iets nieuws te beginnen.
Nieuwe Maan versterkt de kracht van het sterrenbeeld waarin de Maan staat.
Uit onderzoek is gebleken dat zelfs de bijen ijveriger zijn met Nieuwe
Maan.
Bomen die ziek zijn of niet goed groeien, kunnen herstellen als we tijdens
Nieuwe Maan de top en de bovenste takken verwijderen!
Wassende Maan
Wassende Maan is een periode van opnemen, groeien en krachten opbouwen. Het
lichaam is als een spons en neemt nu voedingsstoffen, geneesmiddelen, voedende
of vochtbalans herstellende crèmes, geneeskrachtige kruiden etc. heel goed op.
Gewassen zaaien/planten waarvan de oogst boven de grond groeit.
Gras zaaien met Wassende Maan en dan bijvoorbeeld op
Leeuwdagen (elk zaadje ontkiemt vol kracht) of
Maagddagen (deze worteldagen worden versterkt door een Dalende Maan, die
kracht aan de wortels geeft).
Volle Maan
- deze kracht kan al 2 dagen vóór Volle Maan voelbaar zijn en in afnemende
mate tot 2 dagen na volle Maan duren! -
Periode vol van opgebouwde kracht, het hoogtepunt is bereikt.
De enorme kracht van Volle Maan versterkt de energie van het sterrenbeeld
waarin de Maan staat.
De Maan trekt nu het hardst aan het water op Aarde, waardoor de sapstromen
het hoogst zijn.
Operaties bij voorkeur NIET tijdens Volle Maan laten doen i.v.m. een
verhoogde kans op nabloedingen.
Zaden ontkiemen makkelijk en groeien snel met Volle Maan.
Gewassen voor direct gebruik oogsten met Volle Maan, omdat de Maan de
sapstroom in de gewassen op het hoogste punt heeft gebracht en het fruit
heerlijk sappig is.
Onze gevoelens zijn sterk, er hangt ‘onrust’ in de lucht en we kunnen last
hebben van slapeloosheid. Houd hier rekening mee en gun jezelf rust en
ontspanning deze dagen.
Afnemende Maan
Afnemende Maan is een periode van reinigen en loslaten, zowel lichamelijk
als geestelijk.
Goed moment om oude of beperkende denkbeelden los te laten.
Tijd van afronding.
Operaties kunnen het beste plaatsvinden tijdens Afnemende Maan.
Wonden genezen doorgaans beter tijdens Afnemende Maan.
Huishoudelijke klussen als schoonmaken en ramenwassen, gaan met Afnemende
Maan veel beter en kosten minder moeite dan anders. De ‘Waterdagen’
(Maan-in-Vissen, -Kreeft, -Schorpioen) versterken dit effect.
De was doen tijdens Afnemende Maan en ook op ‘Waterdagen’ maakt de was
schoner en de was kan met minder wasmiddel toe.
Luchten op ‘Luchtdagen’ (Maan in Tweelingen, -Weegschaal en –Waterman) met
Afnemende Maan. Alle ramen en deuren open zetten en het beddengoed uit het raam
hangen.
Ontharen bij Afnemende Maan, het liefst op Steenbokdagen.
Reinigende gezichtsmaskers gebruiken tijdens Afnemende Maan.
Onkruid wieden met Afnemende Maan (wortels laten makkelijker los) en dan
bij voorkeur op ‘Worteldagen’ (alles wat je aan de wortels doet werkt extra
krachtig).
Snoeien van planten en bomen met Afnemende Maan, omdat de sapstromen
zakken, zal het gewas minder schade ondervinden van de snoei en zal het minder
‘bloeden’.
Gewassen die bewaard worden voor later gebruik, oogsten met Afnemende Maan.
De sapstroom daalt en het gewas of fruit bevat minder vocht. Het is daardoor
langer houdbaar en minder gevoelig voor schimmels.
Bomen gekapt met Afnemende Maan bevatten minder vocht, waardoor het hout
minder snel zal gaan schimmelen.
Donkere Maan
Moment van stilte, alles wat losgelaten is wordt nu verwerkt (en dit kan
behoorlijke verwarring veroorzaken …)
De cyclus van de Maanfasen is opvallend vergelijkbaar met de cyclus van
Stijgende en Dalende Maan. Deze twee cycli van de Maan duren ongeveer even
lang, maar ze lopen niet parallel. Ze kunnen elkaars werking wel beïnvloeden:
Wassende & Stijgende Maan versterken elkaar.
Wassende & Dalende Maan verzwakken elkaar.
Afnemende & Dalende Maan versterken elkaar.
Afnemende & Stijgende Maan verzwakken elkaar.
Maanillusie
De maanillusie is een gezichtsbedrog waarbij de maan groter lijkt naarmate
deze zich dichter bij de horizon bevindt dan wanneer deze hoger aan de hemel
staat. Dit gezichtsbedrog doet zich ook voor bij de zon en de sterrenbeelden.
Het mechanisme achter dit gezichtsbedrog is niet helemaal duidelijk, wel is
het zo dat de aan de horizon staande maan eenvoudiger vergeleken kan worden met
verafstaande objecten waarvan de grootte bekend is, zoals gebouwen of bomen.
Hierdoor lijkt de maan al snel groter dan deze objecten. Als de maan hoog aan
de hemel staat ontbreekt deze mogelijkheid, of wordt onbewust een dichterbij
staand object als een boomtak of dakrand als vergelijking gebruikt. In alle
gevallen is de schijnbare diameter van de maan ongeveer 30 boogminuten, ofwel
kleiner dan een pinknagel op armlengte afstand.
Het bewijs dat het een illusie is kan ook gemakkelijk aangetoond worden met
een fototoestel. Elke foto van de maan, met dezelfde camerainstellingen, levert
in alle gevallen dezelfde afmetingen op.
Als laatste. ...
De geur van de Maan
De astronauten van de Apollo-maanlandingen (1969-1972) vertelden dat ook de
Maan een specifieke geur afgeeft. Afgaande op de geur van het maanstof dat aan
hun ruimtepakken bleef kleven, zou de Maan naar buskruit ruiken (dit maanstof
kwam in aanraking met de zuurstof in de LEM en verspreidde aldus in de cabine
een typische geur).