De vliegenzwam.
Vraag aan iemand een paddenstoel te beschrijven en hij
beschrijft een vliegenzwam.
‘ Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen
zat kabouter Spillebeen heen en weer te wippen.
Krak zei toen de paddenstoel en met een diepe zucht
Vloog kabouter Spillebeen zomaar in de lucht’
Een grote paddenstoel: met een plusminus 15 cm hoge witte
steel, met een prachtige rode of oranje/gele hoed met witte stippen,
overblijfsel van het omhulsel (velum) waarin de paddenstoel opgesloten zat
voordat hij uit de grond omhoog kwam. De witte
stippen liggen los op de hoed en verdwijnen bij regen. Op de steel
zitten witte ringen en onderaan een witte rafelige beurs rond de knolvormmige
steelvoet; de plaatjes ( het is een plaatjeszwam) en de sporen zijn wit. In de
nazomer of de herfst kunnen we ze vinden.
De paddenstoel leeft in symbiose met bomen (berk, tamme
kastanje, eik, linde, den, beuk en spar).
Het mycelium (de schimmeldraden) dringen niet de boom zelf
in maar omhullen de haarwortels van de bomen zodat deze beter mineralen op
kunnen nemen (stikstof en fosfor) en beter kunnen overleven in arme grond, de
schimmel krijgt voedingstoffen van de bomen.
Zo’n symbiose wordt ectomycorrhiza genoemd: de
schimmeldraden dringen in de intercellualire ruimten en daar vindt de
overdracht van stoffen plaats.
Bomen die geplant worden hebben de schimmels echt nodig om
te kunnen overleven in sommige grondsoorten. Vandaar dat je nooit de wortels af
mag spoelen en dat je altijd speciale grond in het plantgat moet stoppen.
Bij overbemesting van de grond verdwijnt de paddenstoel.
Terug naar de paddenstoel.
De vliegenzwam is bekend om zijn giftigheid. De naam
verwijst waarschijnlijk naar de giftigheid voor vliegen, de paddenstoel werd
als insecticide gebruikt. De toxiciteit verdwijnt bij drogen.
De toxiciteit valt mee. De stof muscarine is
verantwoordelijk voor de giftigheid. Je wordt erg misselijk, krijgt maagpijn,
spasmen, lage bloeddruk. Allen kinderen en ouderen kunnen eraan overlijden.
De paddenstoel bevat ook stoffen met hallucinogene werking
o.a, muscimol en iboteenzuur. Je kunt de paddenstoel vers of gedroogd opeten of
oproken. Mensen die de paddenstoelen gebruiken zijn vaak geagiteerd,
hallucineren, hebben stemmingswisselingen, zijn slaperig, zweterig. De stofffen
zijn zeer ongelijk over de plant verdeeld: het ene stukje kan veel meer
hallucinogene stoffen bevatten dan het andere. Waarschijlijk is de vliegenzwam
de oudste hallucinogene plant uit de geschiedenis van de mensheid.
Reeds in 1736 lezen we in een reisverslag van een Zweed over
het gebruik van de vliegenzwam in Siberie: ‘ De rijke Koryaks leggen een grote
voorraad aan van deze paddenstoelen voor de winter. Als ze een feest geven
gieten ze water over deze paddenstoelen en koken dat. Dan drinken ze thee waar
ze dronken van worden. De armen die geen geld hebben verzamelen urine van de
heren en drinken dat op. Dan worden ze ook nog een beetje dronken. Ook
rendieren zijn gek op de urine’.
Japanners kunnen deze paddenstoelen bereiden met verlies van
giftigheid. De vliegenzwam schijnt dan erg lekker te zijn.