De
Vlier.
Ik wilde het vanavond over de vlier
hebben.Ik vind dit zelf een prachtige struik met zijn roomwitte, geurende
bloesems in de lente en in de herfst met de schermen paarse vlierbessen.Bij ons
zie je de vlier veelvuldig en je ruikt hem alom. Ik maak zelf wel vaak
vlierbloesemthee en ook heb ik altijd wel vlierbloesemsiroop op voorraad en in
de herfst maak ik siroop van de vlierbessen; deze is heerlijk over
griesmeelpudding.
De gewone vlier
(Sambucus nigra) is een plant uit de muskuskruidfamilie (Adoxaceae). De bloei is van mei tot
juli. De bestuiving
vindt plaats door insecten. De vruchten zijn in september en oktober rijp. De
plant vermeerdert zich door zaad, dat met name door spreeuwen en merels
die dol op de bessen zijn, wordt verspreid.
Botanisch gezien zijn de bessen steenvruchten.
De gewone
vlier wordt door het edelhert
gegeten omdat zij de plantendelen kunnen verteren. Voor veel andere dieren is
de soort giftig vanwege cyaanverbindingen in het blad. Koeien,paarden en geiten
zullen nooit eten van de vlierboom.
De
vlier stelt geen hoge eisen aan zijn standplaats en wordt zelfs in dakgoten
gevonden.Ook groeien ze vaak in holle knotwilgen.
•
De
gewone vlier (Sambucus nigra), met zwarte bessen, is
de belangrijkste soort in Europa
•
De
trosvlier of bergvlier (Sambucus racemosa) groeit in de koudere
gedeelten van het noordelijk
halfrond en heeft helderrode bessen.
•
De
kruidvlier (Sambucus ebulus) is een zeldzame soort
die op kalkrijke gronden aan akker- en bosranden gevonden wordt.
Dit zijn ook
de soorten die in Nederland en België voorkomen.
Vlier
Sambucus nigra
(bot)
Elder, black elderberry(eng)
Holunder (dui)
Vlier
kennen we meestal als struik, maar onder gunstige omstandigheden kan hij
uitgroeien tot een10 m hoge boom. Een vlier in je tuin, liefst dicht bij het
huis, houdt vliegen en muggen op afstand want die houden niet van de specifieke
vliergeur. Ook mollen moeten er niets van hebben. Het is een prachtige struik
die samen met kamperfoelie (zij zijn familie van elkaar) in het voorjaar heel
vroeg groene blaadjes toont.
Verspreiding
Vlier
komt bijna in heel Europa voor tot West-Siberië, Kaukasus en Klein-Azië. Hij
groeit daar in het laagland tot in het middelgebergte (in de Alpen tot 1500 m),
op open plekken in het bos, in heggen en in de duinen.
Vlieren
zijn vanouds cultuurplanten rond boerderijen die tegenwoordig helaas nog weinig
aangeplant worden, misschien omdat ze te gewoon zijn.
Zij
wortelen ondiep, houden van een lichte plek, maar doen het ook goed in
halfschaduw.
Naamgeving
Het
Latijnse woord sambucus betekent schuiftrompet want vroeger werd
vlierhout gebruikt voor het vervaardigen van fluitjes. Het wordt nu nog wel
eens gebruikt voor het maken van mondstukken voor midwinterhoorns.
In
Duitsland noemen ze deze struik Holunder, in Zuid-Limburg Hullunder of
Holderteere. De mergrijke vliertakken kunnen op latere leeftijd hol worden.
De
naam vlier zou zijn afgeleid van het
Nederduitse vlieder wat betrekking heeft op het gevederde blad.
De
vlier wordt in Noord-Holland ook wel flarieboom of vlaarder genoemd.
Gebruik.
Wij kunnen van de bloeiende struik genieten, maar de
bloemschermen ook plukken, in pannenkoekdeeg dompelen en in olie frituren.
Water waarin
vlierbloesem heeft gelegen heeft zweetafdrijvende kracht, vooral als de takken
op Sint-Jan (24 juni) worden gesneden. Vlierbessen werken licht laxerend en
vochtafdrijvend. Zij worden ook gebruikt als drankje bij verkoudheid. Als huismiddel helpen zij, keel - en
buikpijn te genezen. Van de bloesem kun je een lekkere limonadesiroop maken. De
bloesem werkt ook
transpiratiebevorderend en slijmoplossend.
Gekneusde vlierbladeren en vlierthee op het huis gestreken houden de
vliegen en muggen op een afstand.
Kransen
van vliertakken over de hoofden van paarden gelegd, houden lastige vliegen op
afstand.
De
bessen, en vooral de zaden bevatten een voor mensen giftige stof. Daarom mogen
vlierbessen nooit rauw worden gegeten en moeten de zaden na het koken
uitgezeefd worden. De bessen bevatten veel vitamine C.
De
bessen worden ook gebruikt als verfstof.
Sprookjes
en sagen
De
vlier heeft voor mensen altijd een grote rol gespeeld. Hij is het symbool voor
vruchtbaarheid en liefde. In Zweden kusten vrouwen die zwanger wilden worden
een vlier. In Centraal Europa hangen jonge meisjes in de nacht van 21 juni een
bloeiende vlierbloem achter het bed;zij zullen hun toekomstige echtgenoot dan
in hun droom ontmoeten.
Vrouw
Holle (uit het bekende sprookje van Grimm) zou onder een Holunder gewoond
hebben. In de Germaanse mythologie is de godin Holla beschermvrouwe van de
vlier/holunder.Wie onder een vlier sliep, werd beschermd door Vrouw Holle tegen
muggen, slangen en toverij.
In het Duitse taalgebied is ze meestal
bekend onder de naam Vrouw Holle, in Denemarken als Vrouw Hyldemoer (daarin is
het Duitse woord voor vlier, Holunder, herkenbaar). Vrouw Holle is de hoedster van
de kinderzielen voordat ze naar de aarde gaan en tevens de 'doodsengel' die ze
na hun sterven ook weer meeneemt. De relatie van de Vlier met de dood komt
terug in een gebruik uit Tirol om vlier op graven te planten en te snoeien in
de vorm van een kruis. Als hij bloeide, dan was dat een teken dat de overledene
zich gelukkig voelde. Vrouw Holle waakte ook over het zaad dat in de winter in
de grond rust en gaf geschenken aan degene die vanuit hun hart wilden leven.
Maar ook hier weer opgepast! Ga met respect om met Vrouw Holle en heb eerbied
voor haar woonplaats, de Vlier. Want als je die zonder toestemming omhakt, dan
raakt ze op drift en jaagt je achterna. En leg nooit een kind in een wieg van
Vlierenhout, want dan trekt Hyldemoer het aan de benen eruit
In
een sprookje van Andersen is sprake van het vliermoedertje. In veel landen mag
men de vlier niet verminken of verbranden omdat hij een heilige boom is. De
kippen zouden anders geen eieren meer leggen.
Vlier
biedt bescherming voor de bliksem.. Een op oudejaarsdag gesneden vliertwijg die
tot een hoepel wordt gebogen en in het huis wordt opgehangen, zou het huis voor
brand bewaren.
Volgens
een Griekse sage heeft Prometheus het vuur van de goden in een holle
vlierstengel naar de mensen op aarde gebracht.
Alleen
de christenen weigerden de vlier te vereren want Judas zou zich aan een vlier
hebben opgehangen (wat mij onwaarschijnlijk lijkt omdat de takken daar veel te
slap voor zijn). In de Duitse regio Pfalz is "Hölderlin" een
duivelsnaam. In Engeland dacht men dat kinderen die met een vlierroede geslagen
werden, niet meer zouden groeien. Het zou gevaarlijk zijn, een huis daar te
bouwen waar een vlier heeft gestaan. In Galicië en Roemenië gold de vlier als
duivelsboom.
Wat
het verhaal over Judas betreft is er ook nog het volgende: Judasoor, èèn van de
weinige eetbare paddestoelen in de winter, groeit vnl. op de takken van de
vlier. Het is een roodachtige paddenstoel met de vorm van een oor.
Recepten.
Vlierbloesemlimonade
•
15
tot 25 mooie vlierbloesemschermen, nog beladen met stuifmeel
•
2
onbehandelde citroenen
•
5
liter water
•
500
gr suiker
Zet de
vlierbloesemschermen met een in schijfjes gesneden citroen 24 uur te weken in
het water. Filter dit door een kaasdoek en voeg de suiker en het sap van de tweede
citroen toe. Roer goed tot de suiker is opgelost.
Laat dit nog eens 24 uur staan en dan kun je hem lekker gekoeld drinken, het drankje is dan lichtjes gegist.
Eventueel kan je hem ook 3 tot 4 weken laten staan, dan is er zoveel koolzuur ontwikkeld dat hij prikkelt als champagne.
Laat dit nog eens 24 uur staan en dan kun je hem lekker gekoeld drinken, het drankje is dan lichtjes gegist.
Eventueel kan je hem ook 3 tot 4 weken laten staan, dan is er zoveel koolzuur ontwikkeld dat hij prikkelt als champagne.
Vlierbessensiroop en vlierbessensap
Ingrediënten:
Vlierbessen
kun je bijna overal gratis plukken dus doe je voordeel!
Voor ongeveer 1,5 liter
1 kilo vlierbessen (zonder steeltjes of blaadjes)
1 liter water
500 gram suiker of zoetstof
2 eetlepels citroensap
Voor ongeveer 1,5 liter
1 kilo vlierbessen (zonder steeltjes of blaadjes)
1 liter water
500 gram suiker of zoetstof
2 eetlepels citroensap
Bereiding:
Zet een
grote pan op met het water.
Voeg de vlierbessen toe en breng ze aan de kook.
Laat dit alles 15 tot 20 minuten koken totdat de bessen zacht zijn.
Zeef het mengsel met een zeefdoek.
Doe het vlierbessensap weer terug in de pan en voeg de suiker toe.
Kook alles nog 15 minuten, totdat het mengsel dikker wordt.
(Als u vlierbessensap wilt maken verkort u de kooktijd en voegt u nog wat water toe.)
Voeg het citroensap toe en laat nog 1 minuutje koken.
Voeg de vlierbessen toe en breng ze aan de kook.
Laat dit alles 15 tot 20 minuten koken totdat de bessen zacht zijn.
Zeef het mengsel met een zeefdoek.
Doe het vlierbessensap weer terug in de pan en voeg de suiker toe.
Kook alles nog 15 minuten, totdat het mengsel dikker wordt.
(Als u vlierbessensap wilt maken verkort u de kooktijd en voegt u nog wat water toe.)
Voeg het citroensap toe en laat nog 1 minuutje koken.